Ron Klarkning “The Essential 55” asari o‘quvchilarda hurmat, mas’uliyat va xarakterni rivojlantirishga qaratilgan 55 ta qoida to‘plamidir. Bu qoidalar uning Shimoliy Karolina qishloqlarida va markaziy shahar Harlemda o‘qitish tajribasi orqali ishlab chiqilgan. Qoidalar akademik maʼlumotlar bilan cheklanmaydi. Ular hayotiy ko‘nikmalar, oʻquvchilarni begonalarga hurmat bilan munosabatda bo‘lishga oʻrgatish, turli sharoitlarda o‘zini to‘g‘ri tutish va shaxsiy komillikka intilishni ham oʻz ichiga oladi.

Klarkning ta’kidlashicha, bu qoidalar sinfda tartibni saqlashdan tashqari, hayot saboqlari hamdir. Kitobdagi qoidalar Klarkning oʻquvchilariga muvaffaqiyatga erishishda qanday yordam bergani haqidagi hayotiy voqealar bilan to‘ldirilgan.

1. Kamtar bo‘ling

Muvaffaqiyat boshqalar bilan ulashilganda yanada yoqimli tuyiladi. Klark oʻquvchilarini maqtanishdan yoki o‘z yutuqlarini ko‘z-ko‘z qilishdan qochishga o‘rgatadi. Buning o‘rniga oʻquvchi boshqalarning, masalan, jamoasi yoki sinfdoshlarining hissasini tan olishi kerak. Kamtarlik hurmat uygʻotadi, mustahkam munosabatlarni o‘rnatadi va barchani oʻzini qadrlangandek his qilishiga yordam beradi. E’tiborni o‘zlaridan uzoqlashtirish orqali oʻquvchilar jamoaviy erishilgan muvaffaqiyatni individual shon-shuhratdan ustun qo‘yishni o‘rganadi.

2. Ko‘z bilan aloqa qilish

Nutq paytida ko‘z bilan aloqa qilish sizdagi ishonch va hurmatni ko‘rsatadi. Bu sizning bor vujudingiz bilan suhbatda ishtirok etayotganingizni anglatadi. Klark o‘z shogirdlarini savollarga javob berayotganda yoki munozaralarda ishtirok etayotganda odamlarning ko‘ziga qarashga o‘rgatgan. Bu boshqa odam bilan aloqa o‘rnatishga yordam berishini ham ta’kidlab oʻtadi. Oddiygina shu amaliyot uning oʻquvchilarini turli hayotiy vaziyatlarda yanada e’tiborli boʻlishga oʻrgatdi va o‘ziga ishonchini orttirdi.

3. Boshqalarning yutuqlaridan xursand boʻling va qo‘llab-quvvatlang

Boshqalarning muvaffaqiyatlarini e’tirof etish bir-birini qo‘llab-quvvatlovchi jamoa ruhiyatini shakllantirishning asosiy kalitidir. Klark o‘quvchilarni katta yoki kichik bo‘lishidan qat’i nazar, sinfdoshlarining yutuqlarini olqishlashga undagan. Bu bilan muntazam shug‘ullangani uchun oʻquvchilar boshqalarning yutuqlarini chin dildan nishonlashni o‘rgangan. Shu yoʻl bilan hamma ragʻbatlantiriladigan ijobiy muhitni yarata olgan.

4. Boshqalarning fikrini hurmat qiling

O‘quvchilarni turli nuqtayi nazarlarni hurmat qilishga o‘rgatish samarali munozaralar uchun juda muhimdir. Klark o‘z oʻquvchilariga boshqalarning fikrlarini bo‘lmasdan yoki rad etmasdan tinglash muhimligini uqtirdi. “Nima demoqchiligingizni tushundim, lekin…” yoki “Uzr, men bu fikringizga unchalik qoʻshilmayman, chunki…” kabi iboralar uning oʻquvchilariga hurmatni saqlab qolgan holda o‘z qarashlarini ifodalashga yordam bergan. Bu ko‘nikma auditoriya va undan tashqaridagi munozaralarda qimmatli ekani isbotlangan.

5. G‘alaba va mag‘lubiyatlarni mohirona boshqaring

G‘alaba maqtanchoqlikka oʻtib ketmasligi kerak. Mag‘lubiyat esa alam bilan oʻtkaziladigan va bahona qilishga sabab boʻladigan jarayonga aylanmasligi lozim. Klark o‘z oʻquvchilariga ikkala natijani ham hurmat bilan qabul qilishni o‘rgatgan. Sinf musobaqasi yoki sport o‘yini bo‘ladimi, o‘quvchilar bu paytda oʻzini qanday tutishi ularning xarakterini ochib berishini tushungan. Klarkning bu yondashuvi sportdagidek ruhiyat va chidamlilikni birinchi oʻringa qoʻygan.

6. Savol bilan javob bering

Suhbatga faol kirishish boshqalarga nisbatan qiziqish bildirish degani. Kimdir savol berganda, savol bilan javob berish qiziqish va hurmatni namoyon qiladi. Masalan, o‘qituvchi “Darsdan aynan nima sizga yoqdi?” deb so‘rasa, o‘quvchilar “Guruhga boʻlinib ishlash menga yoqdi” javobini beradi. Shunda ularga “Nega endi shu qismi?” deb javob berish mumkin. Bu odatni shakllantirish Klarkni o‘quvchilarga yaqinlashtirgan va ularni yaxshiroq suhbatdoshlarga aylantirgan.

7. Aksirganda yoki yo‘talganda og‘zingizni berkiting

Bu gigiyenaning asosiy qoidasi va boshqalarga qaygʻurishingizni bildiradi. Klark oʻquvchilarga aksirganda yoki yo‘talganda og‘izni berkitishlarini taʼkidlagan. Bu kabi kichik harakatlar mikroblarning tarqalishini va ularni sinfdoshlari oldida noqulay ahvolga tushishdan saqlashini eslatib turgan. Bu holatdan soʻng “uzr” deb qoʻyish boshqalarga xalaqit berganini sezganidan ham dalolat beradi.

8. Imo-ishoralar bilan hurmatsizlik ko‘rsatmang

Tana tili muhim. Klark o‘z oʻquvchilari bilan birga ensa qotirgandek ko‘zlarni aylantirish, mensimagandek labni burish yoki eʼtiborsiz yelka qisish kabi salbiy imo-ishoralarni bartaraf etish ustida ishladi. Hurmatsizlikning bunday nozik belgilari nizolarni kuchaytirishi yoki munosabatlarni buzishi mumkin. Buning o‘rniga talabalar neytral yoki ijobiy tana tilini saqlashni o‘rgangan, ayniqsa, kimdir bilan kelishmovchilik bo‘lganda.

9. Doim rahmat ayting

Minnatdorchilikni ifodalash oddiy, ammo ta’sirli odatdir. Klark oʻquvchilar boshqalarga sovg‘a, yordam yoki maqtov uchun o‘z vaqtida va samimiy minnatdorchilik bildirishi kerakligini ta’kidlagan. U buni quyidagi qoidani yaratish orqali mustahkamladi. Agar o‘quvchilar biror narsani olganidan keyin uch soniya ichida “rahmat” deb aytmasa, u qaytarib olinadi. Bu ularga mehribonlikni darhol qadrlashni o‘rgatgan.

10. Hech qachon sovgʻani yoki uni beruvchini haqorat qilmang

Sovg‘a har doim uning ortida turgan gʻoya uchun qadrlanishi kerak. Klark shogirdlarini hatto eng kichik yoki eng oddiy sovg‘alarni ham qadrlashga undagan. Sovg‘adan shikoyat qilish nafaqat uni bergan odamni haqorat qiladi. Balki uni olgan odamning ham fe’l-atvoriga yomon ta’sir qiladi. Klark buni sinfdagi mukofotlar orqali namoyish qilib, oʻquvchilarga sovgʻaning miqdoridan qat’i nazar minnatdorchilik bildirishni oʻrgatadi.

11. Boshqalarni yaxshilik bilan hayron qoldiring

Klark oʻquvchilarni hech narsa kutmasdan kichik xayrli ishlarni bajarishga undagan. Sinfdoshga kitob tashishda yordam berish boʻladimi yoki uni qoʻllab-quvvatlab xabar yozishmi, farqi yoʻq. Bularning barchasi ijobiy va iliq muhitni yaratishga yordam beradi. Bu yoʻl orqali o‘quvchilar hatto kichik harakatlar ham boshqalarning kuniga katta ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini bilib olgan.

12. Baholashda halol bo‘ling

Tengdoshining ishini baholashda halollik muhimdir. Klark o‘z o‘quvchilarini baholarga halollik bilan yondashishga o‘rgatgan. Ularning baholarida adolatni ta’minlagan. Bu qoida vazifalardagi insofsizlik hammaga ozor berishini aks ettirgan.

13. Jamoaviy oʻqish mashgʻulotlarida qatnashish

O‘qish mashg‘ulotlariga faol ishtirok etish o‘quvchilar zarur boʻlganda doim hissa qo‘shishga tayyorligini ta’minlaydi. Klark bu qoidani o‘quvchilarning diqqatini jamlash va tushunishini yaxshilash uchun joriy qilgan. U oʻqish jarayonida faol qatnashib boradiganlar nafaqat akademik jihatdan yaxshiroq ishlashini, balki materialdan ko‘proq zavq olishini ham payqagan.

14. Savollarga to‘liq javob bering

To‘liq jumlalar bilan gapirish mulohazaga boylik va aniqlikni aks ettiradi. Klark o‘z oqʻuvchilariga savolni javobning bir qismi sifatida takrorlashni o‘rgatdi. Masalan, ular shunchaki Parij deyishning o‘rniga “Fransiyaning poytaxti Parij” deb javob berishi mumkin. Bu odat ularning muloqot qobiliyatini yaxshilagan va fikrlarini aniq ifodalashga yordam bergan.

15. Hech narsani mukofot uchun qilmang

Klark oʻquvchilarga moddiy mukofotlar emas, balki shaxsiy qoniqish uchun ish bajarishni o‘rgatish orqali ichki motivatsiyaning asl qiymatini singdirgan. Agar o‘quvchilar “Buni tugatganimiz uchun nima olamiz?” deb so‘rasa, Klark ularga doim qoʻldan kelgancha harakat qilishning o‘zi mukofot bo‘lishi kerakligini eslatgan.

16. Uy vazifasini eʼtirozlarsiz bajaring

Klark uy vazifalariga ijobiy munosabat bilan yondashish muhimligini ta’kidlagan. Shikoyat qilish faqat energiya va vaqtni behuda sarflaydi. U o‘quvchilarni vazifalarni uy yumushi emas, balki ta’limni va intizomni mustahkamlash imkoniyati sifatida ko‘rishga undagan.

17. O‘tish jarayonlari tez va sokin bo‘lishi kerak

O‘rganish vaqtini maksimal darajada oshirish uchun Klark oʻquvchilarga bir mashg‘ulotdan ikkinchisiga samarali oʻtishni oʻrgatgan. Masalan, bir darsdan ikkinchisiga o‘tishda o‘quvchilardan kitob-daftarlarini tez yig‘ish va diqqatini boʻlmasdan davom etish talab qilingan. Ushbu amaliyot intizomni mustahkamlagan va darslarning bir tekis oʻtishini ta’minlagan.

18. Tartibli bo‘ling

Tartiblilik — hayotning barcha sohalarida muvaffaqiyatni ta’minlovchi ko‘nikma. Klark o‘quvchilarni stollarini toza saqlashga, topshiriqlarni belgilab qoʻyishga va oʻquv qurollarini tartibga solishga undagan. Shuningdek, u namuna jadvali va sinf uchun aniq kutilmalarni yaratib, tartibni saqlab turgan.

19. Vazifalardan shikoyat qilmang

Klark topshiriqlardan shikoyat qilishni samarasiz va salbiy muhit shakllantiruvchi deb hisoblagan. Buning o‘rniga u oʻquvchilarga muammolarni hal qilish nuqtayi nazaridan yondashishni o‘rgatgan. Oʻquvchilar umidsizlikka tushganida Klark ularga qat’iyatlilik va mehnat qilishning afzalliklarini eslatib turgan.

20. O‘qituvchi yordamchisini hurmat qiling

Yordamchi o‘qituvchilar oddiy o‘qituvchilar bilan bir xil hurmat qilinishi kerak. Klark bu borada o‘z o‘quvchilari uchun talablar qoʻygan. U yo‘qligida ham oʻquvchilar sinfdagi barcha qoidalarga rioya qilishlarini ta’minlagan. Bu qoida davomiylik va liderlarga hurmatni kuchaytiradi.

21. Sinfxona qoidalariga amal qiling

Aniq jarayon va qoidalarning belgilanishi tartibli, hurmat saqlanadigan muhitni yaratadi. Klark sinfga kirish, vazifalarni topshirish yoki bir mashg‘ulotdan ikkinchisiga o‘tish kabi holatlar uchun maʼlum tartiblar oʻrnatgan. Bu orqali tartibsizliklarni kamaytirgan va qoidalarga boʻysunish madaniyatini shakllantirgan. Har bir kishi kutilmalarni tushunsa, dars yanada bir tekis o‘tadi.

22. Atrofdagilarga yon bosish uchun oʻzingizni chetga oling

Boshqalarni qadrlash muhim hayotiy ko‘nikma hisoblanadi. Klark o‘quvchilarni sinfdoshlari, o‘qituvchilari va oila a’zolari hayotiga samimiy qiziqish ko‘rsatishga undagan. Kimningdir biror harakatini maqtab qoʻyish yoki tug‘ilgan kunini eslash kabi kichik eʼtiborlar inson hayotida muhim rol oʻynaydi. Bu qoida munosabat oʻrnatishda mehr-oqibat va hamjihatlikning oʻrnini kuchaytirgan.

23. Maktab xodimlarining ismlarini eslab qoling

O‘quvchilar nafaqat o‘qituvchilarning, balki yordamchilar, oshxona xodimlari va boshqa ishchilarning ham ismlarini yodda tutishga uqtirilgan. Klarkning fikricha, bu shaxslarni e’tirof etish ular qilayotgan ish uchun hurmat va minnatdorchilikni anglatadi. Masalan, omborchiga “Xayrli tong, janob Jons” deb aytilsa, ular o‘zining qadrli ekanini his qiladi.

24. Hojatxonani toza tuting

Jamoat joylaridagi tozalik har bir kishining mas’uliyatidir. Klark o‘z oʻquvchilariga hojatxonani ozoda tutish, qo‘llarni yuvish va o‘zlaridan keyin u yerni tozalashni o‘rgatgan. Bu qoida har bir inson uchun gigiyenik muhitni ta’minlagan holda shaxsiy mas’uliyat va boshqalarni e’tiborga olishni kuchaytirgan.

25. Mehmonlarga salom bering va oʻzlarini qulay his qilishiga yordamlashing

Kimdir sinfga kirganda o‘quvchilar turishi, o‘zlarini tanishtirishi va yordam berishi kerak. Bu oʻquvchilarda iliq do‘stona muhitni shakllantirib, ijtimoiy odob-axloqni singdiradi. Klark o‘z oʻquvchilariga tashrif buyuruvchilarni ishonch va mehribonlik bilan kutib olishga uqtirgan. Bu uning sinfiga tashrif buyurgan har bir odamda ijobiy taassurot qoldirgan.

26. Oshxonada sheriklaringizga joy olib turmang

Boʻsh joylarni saqlab turish boshqalarni ajratib qoʻyishga olib keladi va chetlashtirilgan guruhlarni yaratadi. Klark oʻquvchilarni bo‘sh joylarga o‘tirishga va ularga qo‘shilishni xohlagan har qanday odamni eʼtirozsiz kutib olishga undagan. Bu amaliyot inklyuzivlikni shakllantirgan va oʻquvchilarda izolyatsiya hissi shakllanishining oldini olgan.

27. Tanbeh berilayotgan sinfdoshingizga tikilib turmang

Kimningdir xatolari tuzatilayotgan payt uning shaxsiyatini hurmat qilish muhimdir. Klark o‘z oʻquvchilarini noqulay vaziyatga tikilib turishdan qaytargan va e’tiborni jalb qilmaslikka o‘rgatgan. Buning o‘rniga ular o‘z ishlariga e’tibor berishi, hamdardlik ko‘rsatishi va tengdoshlarini xijolat qilishdan qochishi kerak.

28. Uy vazifasi haqida savollaringiz bo‘lsa, faqat bir marta telefon qiling

Oʻquvchilar kerak bo‘lganda yordam so‘rashi yaxshi. Lekin o‘qituvchining vaqtini hurmat qilishi ham lozim. Klark oʻquvchilariga uy vazifalari haqida savollari bo‘lsa, unga qo‘ng‘iroq qilishlariga ruxsat bergan. Lekin ular savollarini oldindan tayyorlab qoʻyishi va faqat bir marta qo‘ng‘iroq qilishi kerakligini ta’kidlagan. Bu oʻquvchilarga ta’limi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olish bilan birga o‘qituvchining shaxsiy vaqtini qadrlashni o‘rgatgan.

29. Fundamental odob-axloq qoidalariga rioya qiling

“Iltimos” va “rahmat” deyish, og‘iz yopiq holda chaynash va gapni bo‘lmaslik kabi asosiy odatlar hayotiy muhim ko‘nikmalardir. Klark o‘z sinfida bu amaliyotlarni kundalik eslatmalar va yaxshi xulq-atvorni izchil modellashtirish orqali mustahkamlagan. O‘quvchilar boshqalar bilan o‘zaro munosabatlarida yanada mustahkam oʻrin va hurmatga ega bo‘lgan.

30. Chiqindilaringiz uchun javobgar bo‘ling

O‘zidan keyin tozalikni saqlash asosiy mas’uliyatdir. Klark oʻquvchilarini oshxonada, sinfda va ekskursiyalarda chiqindilarini olib ketishlariga oʻrgatgan. Bu qoida o‘quvchilarga o‘z atrof-muhitiga egalik qilishni va hamma uchun yanada toza, koʻngli tilaydigan joyga hissa qo‘shishni o‘rgatgan.

31. Mehmonxonada turganda xodimlar uchun choychaqa qoldiring

Minnatdorchilik eʼtibordan chetda ishlaydigan xizmat xodimlariga yoʻnaltirilgan bo‘lishi kerak. Maktab sayohatlari paytida Klark o‘z oʻquvchilariga minnatdorchilik belgisi sifatida mehmonxonada xo‘jalik xodimlari uchun kichik choychaqa qoldirishni o‘rgatgan. Bu amaliyot o‘quvchilarga o‘z hayotini yengillashtirayotganlarni tan olish va ularga minnatdorchilik bildirishning ahamiyatini ko‘rsatgan.

32. Jamoat transportida oldinga qarab oʻtiring

Avtobuslarda, samolyotlarda va boshqa jamoat transportida o‘quvchilar tinch o‘tirishga, oldinga qarashga va boshqalarning oʻrnini hurmat qilishga o‘rgatilgan. Klark jamoatdagi to‘g‘ri xatti-harakatlar maktabdagi vaziyat va oʻquvchilarni oʻziga ham ta’sir qilishini ta’kidlagan. Bu qoida o‘quvchilarni real hayot tajribasiga tayyorlagan.

33. Uchrashganda qo‘l berib ko‘rishing

Qattiq qo‘l siqishish va ko‘z bilan aloqa qilish birinchi taassurot qoldirishning kuchli usulidir. Klark bu mahoratni oʻquvchilari bilan mashq qilib, ularga boshqalarga ishonch bilan salom berishni o‘rgatgan. Mehmon bilan uchrashishmi yoki suhbatda qatnashishmi, bu odat talabalarga ijobiy tarzda ajralib turishga yordam bergan.

34. Faqat adolatli ulushingizni oling

Oziq-ovqat, anjomlar yoki imkoniyatlarni boʻlib olishda adolatli boʻlish jamoaviy ishlashda juda muhim. Klark o‘quvchilarga boshqalarning ehtiyojlarini hisobga olishni o‘rgatgan. Bu qoida hamjihatlikni rag‘batlantirgan, ochko‘zlikdan qochishga undagan va yanada adolatli muhitni yaratgan.

35. Kimdir tashlab yuborgan narsani ham oling

Tashlab ketilgan buyumlarni olish orqali boshqalarga yordam berish yaxshilikdir. Klark o‘z oʻquvchilariga har doim boshqalarning ehtiyojlaridan xabardor bo‘lish va so‘ramasdan harakat qilish kerakligini eslatgan. Bu odat uning oʻquvchilarida hamjihatlik va g‘amxo‘rlik hissini shakllantirgan.

36. Orqadagilar uchun eshikni ushlab turing

Kimgadir eshikni ochiq tutib turish kichik, ammo sezilarli yaxshi harakat. Bu kishining farosatli ekanini ko‘rsatadi. Klark bu xatti-harakatni doimiy ravishda modellashtirgan va oʻquvchilaridan ham shunday qilishlarini kutgan. Ularga xushmuomalalik va farosatli boʻlish ahamiyatini o‘rgatgan.

37. Yaxshi tinglovchi bo‘ling

Eʼtibor bilan va gapni boʻlmasdan tinglash hurmatni ko‘rsatadi hamda mustahkam aloqalarni o‘rnatadi. Klark oʻquvchilarni gapirayotgan odamga toʻliq e’tibor qaratishga va boshqa kishi soʻzlayotganda o‘z javoblarini tiqishtirishdan tiyilishga undagan. Ushbu qoidaga amal qilish orqali o‘quvchilar yaxshiroq muloqotchi va sherikka aylangan.

38. Ekskursiyalar payti jamoat binolarida shovqin koʻtarmang

Dala sayohatlari maktabni ijobiy nuqtayi nazardan ifodalash uchun imkoniyatdir. Klark o‘z oʻquvchilariga binolarga tinchlik va hurmat bilan kirishni o‘rgatgan, ularning atrof-muhitga eʼtiborliligini ko‘rsatgan. Ushbu xatti-harakatlar muzeylar va boshqa joylardagi xodimlar tomonidan maqtovga sazovor bo‘lgan, yaxshi xulq-atvorning ahamiyatini kuchaytirgan.

39. Mehmondo‘st bo‘ling

Kimningdir uyiga tashrif buyurganda yoki biror tadbirda qatnashganda o‘quvchilar minnatdorchilik bildirish va o‘zini hurmat bilan tutishga o‘rgatilgan. Klark o‘z oʻquvchilariga mezbonlarga minnatdorchilik bildirish va oʻtirgan oʻrinlarini yigʻishtirib ketish muhimligini uqtirgan. Bu odatlar ularni kasbiy va ijtimoiy muhitga tayyorlagan.

40. Yig‘ilish paytida sukut saqlang

Yig‘ilishlar bu – tinglash va o‘rganish vaqti. Klark oʻquvchilarga soʻzlovchi va atrofdagilarni hurmat qilish uchun taqdimot paytida jim, e’tiborli bo‘lishni eslatib turgan. Bu qoida har bir kishi foyda ko‘rishi mumkin bo‘lgan muhitni yaratishga yordam beradi.

41. Telefon etiketkasidan foydalaning

Telefonda gaplashayotganda aniq, xushmuomala til va odobdan foydalanish muhimdir. Klark o‘z oʻquvchilarini do‘stona salomlashish bilan javob berishga, o‘zini tanishtirishga va “Iltimos, menga … ni chaqirib bera olasizmi?” yoki “Qo‘ng‘iroq qilganingiz uchun rahmat” kabi iboralarni ishlatishga o‘rgatgan. Bu oʻquvchilarni professional munosabatlarga tayyorlagan va boshqa tomondan shaxsga hurmatni ham ko‘rsatgan.

42. Tashrifdan soʻng tashkilotchilarga minnatdorchilik bildiring

Sayohatdan qaytish tadbirni tashkil etgan yoki qo‘llab-quvvatlaganlarga minnatdorchilik bildirish imkoniyatidir. Klark oʻquvchilarni minnatdorchilik bildirish uchun hamrohlar, haydovchilar yoki o‘qituvchilar bilan qo‘l berib rahmat aytishga chaqirgan. Ushbu kichik harakat munosabatlarni mustahkamlagan va minnatdorchilik bildirishning ahamiyatini kuchaytirgan.

43.Eskalatordan foydalanganda oʻng tomonda turing

Eskalatorlardan foydalanganda o‘ng tomonda turish boshqalarga chap tomondan o‘tishga imkon beradi. Bu oddiy qoida oʻquvchilarga ijtimoiy odob va boshqalarga e’tibor berishni o‘rgatgan. Klark o‘z oʻquvchilariga ekskursiya paytida buni eslatib, atrof-muhitga eʼtiborliroq bo‘lishini ta’minlagan.

44. Qo‘lingizni yoningizda tutib, safda ohista yuring

Tartibli saf tortib yurish, ayniqsa, gavjum yoki jamoat joylarida tartibsizliklarning oldini oladi. Klark o‘z oʻquvchilarini qo‘llarini yonlariga qo‘yib yurishga va jim turishga o‘rgatgan, bu intizom va hurmatni aks ettiradi. Shuningdek, boshqalarning chalg‘ishini minimallashtiradi va gavjum muhitda xavfsizlikni ta’minlaydi.

45. Maktab xavfsizlik mashgʻulotlarini jiddiy qabul qiling

Profilaktik mashgʻulotlarni eʼtiborsizlik bilan qabul qilmaslik kerak. Klarkning ta’kidlashicha, o‘t o‘chirish mashqlari, karantin va boshqa favqulodda amaliyotlar haqiqiy vaziyatlarda odamlarni qutqarishi mumkin. U o‘z oʻquvchilariga mashg‘ulotlar paytida ko‘rsatmalarga tez va xotirjam rioya qilishni o‘rgatgan, tayyorgarlik hamda diqqatning muhimligini uqtirgan.

46. Kinoteatrlarda gaplashmang

Kinoteatr kabi umumiy joylarda sukut saqlash boshqalar uchun hurmat belgisidir. Klark o‘quvchilarga film paytida gapirish hamma uchun yoqimsiz boʻlishini eslatib turgan. Dam olishdan tinchgina zavqlanishni o‘rgatib, oʻquvchilarga ijtimoiy muhitda yaxshi xulq-atvorni rivojlantirishga yordam bergan.

47. Maktabga nojoʻya yeguliklar olib kelmang

Ba’zi yeguliklarni yeganda sinf toʻzib ketishi mumkin, bu esa ko‘proq o‘rganish qolib, tozalikka e’tibor qaratishga olib keladi. Klark maktabga olib kelish mumkin boʻlgan yeguliklar bo‘yicha ko‘rsatmalarni tuzib chiqqan. Bu qoida joyni toza va tartibli saqlash uchun mas’uliyat hamda e’tiborni shakllantirgan.

48. Zo‘ravonlik haqida darhol xabar bering

Bulling zararli va unga hech qachon jim qarab turib bo‘lmaydi. Klark o‘quvchilar zo‘ravonlik holatlari haqida xabar berishlari uchun qulay bo‘lgan xavfsiz joy yaratgan. U o‘zini yoki boshqalarni himoya qilish jasorat belgisi ekanini va yordam so‘rash zaiflik emasligini ta’kidlagan. Bu qoida qo‘llab-quvvatlovchi va inklyuziv muhitni shakllantirgan.

49. Ishonganlaringiz uchun kurashing

O‘z toʻgʻri deb bilganini himoya qilish uchun jasoratga ega bo‘lish hayotiy muhim ko‘nikmadir. Klark oʻquvchilarni hatto qarshilikka duch kelganda ham o‘z fikrlarini hurmat bilan bildirishga va o‘z tamoyillarini himoya qilishga undagan. Sinfdagi bahs va munozaralar orqali talabalar o‘z fikrlarini bayon etishni mashq qilgan, ishontirishning ahamiyatini o‘rgangan.

50. Pozitiv bo‘ling va hayotdan zavqlaning

Klark oʻquvchilarini hayotga optimizm va minnatdorchilik bilan yondashishga o‘rgatgan. Ularni kichik lahzalardan quvonch topishga, qiyinchiliklarni ijobiy munosabat bilan yengib o‘tishga, o‘sish uchun imkoniyatlar izlashga undagan. Bu qarashlar uning oʻquvchilariga chidamlilikni shakllantirishga va qiyinchiliklarga ishonch bilan qarshi turishga yordam bergan.

51. Keyinroq pushaymon boʻlmaydigan darajada yashang

Oʻylab qaror qabul qilish pushaymonlarsiz hayotni ta’minlashga yordam beradi. Klark o‘z oʻquvchilarini harakat qilishdan oldin o‘ylashga va o‘z tanlovlarini qadriyatlariga moslashtirishga chaqirgan. O‘ylashga undash orqali u o‘quvchilarga xatolaridan saboq olishga va oldinga qarab yaxshiroq qarorlar qabul qilishga yordam bergan.

52. Xatolardan o‘rganing

Xatolar o‘sish uchun imkoniyatdir. Klarkning ta’kidlashicha, muvaffaqiyatsizlik hamma narsaning oxiri emas, balki yaxshilanish sari qadamdir. U o‘quvchilarini muvaffaqiyatsizliklarga saboq sifatida qarashga va keyingi safar qanday qilib yaxshiroq natijalarga erishishlariga e’tibor qaratishga undagan. Bu yondashuv o‘quvchilarda qat’iyatlilik va tafakkurning o‘sishiga yordam bergan.

53. Har doim rostgo‘y bo‘ling

Halollik ishonch va toʻgʻrilikning asosidir. Klarkning ta’kidlashicha, yolg‘on gapirish yoki boshqalarni aldash uzoq muddatli yomon oqibatlarga olib kelishi, munosabatlar va obro‘ga putur yetkazishi mumkin. U barcha o‘zaro munosabatlarda halollikni targ‘ib qilish orqali shogirdlariga qiyin vaziyatlarda ham rostgo‘y bo‘lish qadrini o‘rgatgan.

54. Kunni gʻanimat biling (Karpe Diem)

Klark o‘z oʻquvchilarini har bir lahzadan unumli foydalanishga ilhomlantirgan. Imkoniyatdan foydalanish, ishtiyoq bilan yashash yoki shunchaki ayni damning qadriga yetish boʻladimi, farqi yoʻq. Klark ularni bor harakatini ishga solib yashashga undardi. Bu qoida o‘quvchilarga vaqt bebaho ekanini va undan oqilona foydalanish kerakligini eslatgan.

55. Boʻlishingiz mumkin boʻlgan eng yaxshi odam bo‘ling

Oxirgi qoida barchani birlashtiradi: uzluksiz o‘z-o‘zingizni takomillashtirishga intiling. Klark o‘z o‘quvchilarini har doim yaxshiroq bo‘lishga – yaxshiroq o‘quvchilar, yaxshiroq do‘stlar, yaxshiroq odamlar bo‘lishga undagan. Bu qoida ularni maqsad qo‘yishga, qattiq ishlashga va hech qachon o‘rtamiyonalikka rozi bo‘lmaslikka undagan. U o‘zining eng yaxshi versiyasiga aylanish haqida bo‘lgan 55 ta muhim qoida ruhini o‘zida mujassamlashtiradi.

Yakunlovchi fikrlar

Klarkning “55 ta muhim qoida”si dars qoʻllanmalari majmuasi boʻlishdan tashqari, hayot uchun yo‘riqnomadir. Har bir qoida o‘quvchilarga hurmat, mehribonlik, mas’uliyat va ishonchni singdirish, ularga nafaqat akademik, balki shaxsiy hamda kasbiy muvaffaqiyatga erishishga yordam berish uchun mo‘ljallangan. Ron Klark hayotiy vaziyatlar va amaliy tavsiyalar orqali ushbu qoidalar uning sinfidagi muhitni qanday o‘zgartirib, o‘quvchilarining imkoniyatlarini kengaytirganini ko‘rsatgan.

Bu qoidalar doimiy intizom, yuqori kutilmalar va qo‘llab-quvvatlovchi jamoani shakllantirish muhimligini ta’kidlaydi. Bunday tamoyillarni amalga oshirish orqali o‘qituvchilar, ota-onalar va murabbiylar yoshlarning mulohazali, mehribon, muvaffaqiyatli shaxs bo‘lib yetishishiga yordam berishi mumkin.

Sharh haqidagi fikrlaringizni oʻzimizga yoki muhokama guruhiga yozishingiz mumkin.